Vietnamees voor op reis

Een paar woordjes Vietnamees is best handig als je door het land fietst. Vietnamees heeft een westers alfabet. Het is in de 17e eeuw ontwikkeld door een Franse monnik, en deze Franse invloed is terug te vinden in de uitspraak. Vietnamees is zeer fonetisch: een woord wordt precies uitgesproken zoals het geschreven is, er staan geen overbodige letters en de uitspraak is ondubbelzinnig.

Ter introductie worden hier wat woorden en uitdrukkingen behandeld.

Groeten en bedanken

We beginnen met een paar uitdrukkingen waar u wat aan hebt, ook al snapt u verder geen woord.

Hallo = 'Xin chào' 'Chao' is de eigenlijke groet, en klinkt net als het Italiaanse 'ciao'. 'Xin' maakt het beleefder.

Tot ziens = 'Hẹn gặp lại' Net als in het Nederlands (doei!) kent het Vietnamees meerdere uitdrukkingen bij het afscheid nemen; dit is de meest universele. 'Hen' betekent: beloven, 'gap': ontmoeten en 'lai': nog een keer.

Bedankt = 'Cảm ơn' Algemene uitdrukking. Kan beleefder gemaakt worden met 'xin' ervoor, maar dat is alleen nodig met hoogwaardigheidsbekleders of bijvoorbeeld als u iets van een politieman gedaan moet krijgen.

Geen dank = 'Không có gì' Dit kan gezegd worden als u bedankt wordt. Letterlijk staat hier: 'niet heeft iets'. Oftewel: 't was niets, 't was geen moeite.

Aanspreekvormen

Wij Nederlanders hebben het makkelijk als we iemand aanspreken: we zeggen 'je' of 'jij', en als we beleefd willen zijn zeggen we 'u'. In het Vietnamees is dat iets ingewikkelder: er wordt onderscheid gemaakt naar leeftijd en geslacht.

U, meneer = 'Ông' U, mevrouw = 'Bà'

Dit is een beleefdheidsvorm, die wordt gezegd tegen iemand op leeftijd, of op middelbare leeftijd met een hogere status.

je, mannelijk = 'Anh' je, vrouwelijk = 'Chị'

Letterlijk betekent 'anh': oudere broer, en 'chi': oudere zuster. Ze worden gebruikt voor mensen die ouder zijn, maar nog niet de middelbare leeftijd hebben bereikt. Een 'ong' of 'ba' zal deze woorden gebruiken voor iemand van middelbare leeftijd.

je = 'Em'

Een 'Em' is een jongere broer of zus, en is de aanspreekterm voor iemand die jonger is. Een 'ong' of 'ba' zegt dit tegen jonge mensen zoals tieners en kinderen.

In familiekring worden dit soort termen dagelijks gebruikt om een verwante aan te spreken. Er zijn heel veel specifieke woorden voor familierelaties, zoals: 'oom van moederskant' e.d.

Om iemand correct aan te kunnen spreken, is het nodig om diens leeftijd te weten, speciaal als het verschil in leeftijd klein is. Daarom is het de normaalste zaak van de wereld om een wildvreemde te vragen naar de leeftijd.

Eten en drinken

Eten; rijst eten = 'Ăn cơm'

Letterlijk betekent dit 'eten rijst', maar wordt ook gebruikt om 'eten' aan te duiden.

Brood eten = 'Ăn bánh mì'

Brood is een erfenis van de Franse kolonisatie. U raadt waarschijnlijk al wat voor brood algemeen is: inderdaad, een soort stokbrood maar dan veel korter.

Water drinken = 'Uống nước'

Als u een cafeetje binnenloopt en zegt dat u water wilt drinken, zal niemand raar opkijken. 'Water' wordt niet letterlijk opgevat: altijd zal de vraag volgen wat voor water u wilt drinken. Dit heeft ermee te maken, dat een zin niet alleen uit een werkwoord kan bestaan.

Thee drinken = 'Uống trà'

Net als in China, wordt overal thee gedronken. Een gast krijgt altijd thee aangeboden, ook in restaurants en café's.

In een zin hoeft u geen persoonsvorm (ik, jij,...) te gebruiken als duidelijk is wie er bedoeld wordt.

Verschillende soorten water

Vietnamees is een taal die vele korte woorden kent. Dat heeft tot gevolg, dat veel woorden meerdere betekenissen hebben: anders heeft men te weinig woorden. 'Water' is er zo een.

Water, sap, nationaliteit = 'Nước'

Sinaasappelsap = 'Nước cam'

Kokossap = 'Nước dừa'

Nederland

Als een woord samengesteld wordt in het Vietnamees, is de rangschikking precies andersom dan in het Nederlands ( Nước = water, cam = sinaasappel). Hetzelfde geldt voor de plaatsing van bijvoeglijke naamwoorden:

mens + Nederland = 'người hà lan' Nederlander

mens + groot = 'người cao' de grote mens